Rechter boet niet aan gezag in als Staat Urgenda-eis niet haalt
Opinie Edo Smid in de FD

In het FD van 16 februari meent Edsard van der Werf dat de rechter in de Urgenda-zaak had moeten bijdragen aan voorkoming van een confrontatie tussen de rechter en de politiek. Zo’n confrontatie zou niet passen bij het uitgangspunt dat de verschillende staatsmachten elkaar op basis van gelijkwaardigheid in evenwicht moeten houden. De docent Algemene rechtswetenschap aan de Radboud Universiteit Nijmegen stelt dat wanneer het onverhoopt ‘misloopt’ de rechter aan gezag zal inboeten. Die conclusie deel ik niet.

In Nederland is het stelsel van evenwicht tussen staatsmachten ten nadele van de burger ontwricht. De kwaliteit van wetgeving en rechtszekerheid gaat achteruit en is het niet mogelijk om via de rechter van de overheid af te dwingen dat onze wetgeving past in onze grondwet. Daar ontbeert Nederland een wezenlijk kenmerk van een rechtsstaat

Het aantal juristen in de Tweede Kamer is op een hand te tellen. De legitimiteit van de Eerste Kamer staat ter discussie. Adviezen van de Raad van State over nieuwe wetten worden door regering en de Tweede Kamer ter zijde gelegd of selectief gebruikt in een eigen welgevallige partijpolitieke context waarmee de Raad van State als hoeder van wetgevingskwaliteit wordt gemarginaliseerd.

Bij dat alles komt dat de Tweede Kamer leeft naar het ‘primaat van de politiek’ en de democratie eenzijdig lijkt te willen mennen waardoor ook miskenning van rechtstatelijke principes dreigt. Herman Tjeenk Willink, oud-president van de Raad van State, toont zich tevergeefs al enige jaren kritisch over het functioneren van de democratische rechtstaat.

Een overheid en wetgever die geen rechterlijke toets op falen dulden, zullen hun geloofwaardigheid en autoriteit verliezen. Het Groningse aardbevingsdossier is daarvan een schrijnend voorbeeld en als nieuwe loot volgt wellicht het doorduwen van verdere groei van Schiphol.

De Staat is tegen de uitspraak van het gerechtshof in de Urgenda-zaak in cassatie gegaan. De Hoge Raad zou juist moeten bevestigen dat burgers via collectieve acties op grond van onrechtmatige daad via de rechter kunnen opkomen tegen een falende overheid. Onze hoogste rechter zou de rechtsstaat daarmee kunnen voorzien van een direct evenwichtsinstrument in een tijd waarin het evenwicht tussen de staatsmachten sleets is.

Edo Smid, advocaat bij Wintertaling advocaten & notarissen, Amsterdam.

Lees hier het volledige artikel van Edo Smid in de FD.